Via het Titikaka meer langs de Uros eilanden | Peru

Het Titikaka Meer ligt op de hoogvlakte (3820 m) van het Andes Gebergde tussen Peru en Bolivia en is met een oppervlakte van 8340 km2 ongeveer zo groot als 1/5 van de oppervlakte van Nederland. De moderne, Engelse internet spelling is tegenwoordig Titicaca, maar officieel moet het in het Spaans en Nederlands met dubbele ‘k’ geschreven worden. Net als dat de Uros bevolking eigenlijk de Uru bevolking zou moeten zijn, maar talen en woorden veranderen.

Het Titikaka Meer

Vanuit Puno naar de Uros eilanden

De meest bekende tour over het Titikaka Meer van Peru vertrekt uit Puno en bezoekt ‘s morgens of ‘s middags de drijvende Uros Riet-Eilanden. De Uros bevolking schijnt één van de oudste volken van de Altiplano (Hoogvlakte) te zijn. Anders dan de meeste oude volken in de Andes waren de Uros echter geen boeren, maar vissers en jagers. Uru betekend: “zij die vissen en jagen” in hun originele, helaas verloren gegaande taal. Tegenwoordig spreekt men Aymara, zoals velen volken op de hoogvlakte.

Het ontstaan van de Uros eilanden

Vanaf ongeveer 1500 voor Christus leefde de Uros al langs de oevers van het Titikaka Meer. Zij leefden toen vooral van visvangst, jacht op watervogels, eieren rapen en Totora riet. Dit laatste letterlijk en figuurlijk, sinds ze dit riet zowel gebruikten om hun boten en huizen mee te bouwen als ook om op te eten. De verkoelende werking van vers gepelde rietstengen werkt(e) zelfs om koorts te verlagen. Totora riet smaakt een beetje als palmstengel, is vezelrijk en gezond en wordt tegenwoordig zelf vanuit Peru naar Nederland getransporteerd.

Op de vlucht voor de Inka’s zijn de Uros eerst op aan elkaar geknoopte rieten boten gaan wonen. Toen ze erachter kwamen dat de wortels van het Totota riet, wanneer los gesneden van de bodem, een groot drijfvermogen hadden, begonnen de Uros met het bouwen van hun drijvende rieten eilanden. De basis wordt gemaakt van aan elkaar gebonden blokken van Totora wortels. Hier worden kruisgewijs verschillende lagen verse rietstengels op gelegd, tot het eiland hoog genoeg boven het water uitsteekt. Met droge kortere rietstengels worden dan verhogingen aangebracht waarop de rieten huisjes/ hutjes worden gebouwd. Doordat het riet echter langzaam wegrot, moeten er elke 2 tot 4 maanden nieuwe lagen riet bovenop gelegd worden.

Toerisme en het voortbestaan van de Uros op hun 87 eilanden

Er leven gemiddeld 3 tot 6 families op de huidige 87 rieten eilandjes van verschillende groten en ik kan rustig zeggen dat hun manier van leven op dit moment grotendeels in stand gehouden word door toerisme. Voor ons als toerist lijkt het op het eerste gezicht misschien eenvoudig om elke dag een paar uurtjes voor de camera te poseren en zo je geld te verdienen, maar de realiteit is anders. Naast de hoge onderhouds factor van de eilanden zelf, staan de bewoners bijna dagelijks op 3820 m hoogte bloot aan een zeer felle zon, in het regenseizoen afgewisseld met lange hevige stortregens. ‘s Avonds koelt de temperatuur af tot rond het vriespunt en in de winter zelfs tot onder het vriespunt. Zie het dan maar warm te krijgen op het vochtige rieten eiland in een rieten huis, waar je ook nog eens geen (open) vuurtje kan gebruiken. Het zal je dus niet verbazen dat velen (oude) bewoners last van artritis hebben. Moet hier wel bij vermelden dat, mede om deze redenen, een deel van de Uros bevolking tegenwoordig ‘s avonds in kleine houten huisjes met metalen daken wonen.

De verschillende Uros eilanden worden niet elke dag door toeristen bezocht. De bewoners hebben zelf een rouleringssysteem opgezet waardoor ieder van de 87 eilandjes ongeveer 1 tot 3 keer per week door toeristen wordt bezocht. De bewoners krijgen hier een kleine vergoeding voor en hopen meer bij te verdienen door de verkoop van verschillende (deels eigen gemaakte duurdere en deels goedkopere uit Lima afkomstige) souvenirs. Ook kun je 5 tot 10 soles p.p. betalen om per rieten boot van het ene eiland naar een ander  eiland gebracht te worden.

Een bezoek aan de Uros eilanden is dus erg toeristisch en sommige toeristen vinden het ook niet leuk om tegenwoordig zonnepanelen en kleine tv’s en radio’s op de eilanden te zien. Maarja, zouden we de Uros bewoners in hun harde bestaan dan ook nog het kleine beetje luxe dat ze hebben moeten ontnemen? Ik zie een bezoek aan de Uros Eilanden een beetje als een bezoek aan Volendam waarbij het toerisme helpt om een een deel van de cultuur in stand te houden, die anders volledig verloren zal gaan.

Een alternatieve tour langs de Uros, nog dichterbij de Uru

In een alternatieve tour kun je tegenwoordig zelf voor anderhalve dag deelnemen aan het leven van een Uros familie. ‘s Morgens bezoek je enkele eilanden en leer je meer over de Uros/ Uru. Na een lokale lunch ga je met de Uru op pad op te jagen en/of vissen, eieren te rapen en netten uit te zetten. Tegen de avond krijg je hulp bij het schoonmaken van je eigen gevangen eten, waarna je kunt helpen met het klaarmaken van het avondmaal. Na het eten slaap je bij de familie thuis in een rieten ‘huis’, op een rieten bed, met wollen dekens (het is koud op deze hoogte).

Combineer de Uros eilanden met Amantani & Taquile

De populaire tour naar de rieten eilanden van de Uros wordt regelmatig gecombineerd met een bezoek aan de eilandjes Amantani en Taquile. Amantani is een klein rotsig eilandje, zonder verkeer en met beperkte elektriciteit, waar de bewoners leven van landbouw, visserij en toerisme. Men spreekt hier Quechua, waardoor verondersteld wordt dat deze bewoners afstammen van de Inka bevolking of tenminste handel met hen dreven. Op het eiland zijn ook enkele (Inka) ruïnes te vinden.

Slapen en eten bij een familie op Amantani

Gedurende een standaard 2 daagse Titikaka Tour worden ‘s morgens de Uros Eilanden bezocht, waarna men in 2 uur naar Amantani vaart. Volgens een door de bewoners opgezette verdeling worden de toeristen na aankomst bij verschillende lokale families ondergebracht. Je slaapt als toerist alleen of met z’n tweeën in een aangebouwde kamer naast het huis van de familie. De traditionele lokale lunch en diner worden soms in deze kamer en soms in het huis van de familie zelf gereserveerd. De soep is vaak erg goed en de rest is oke, maar regelmatig net niet genoeg voor een grote Europeaan. De wc is vaak buiten bij dit type huisjes. ‘In ruil’ voor dit eten wordt van de toeristen verwacht om zelf wat eten en of gebruiksvoorwerpen vanuit Puno mee te brengen. Liever geen producten met veel suiker, want er is zeer beperkte tandarts service op het eiland (op alle eilanden overigens) aanwezig.

‘s Avonds wordt je als toerist vaak naar een uitzichtpunt gebracht en als de zon onder is wordt verwacht dat je deelneemt aan een traditionele dans die een aantal vrouwen in één van de verschillende gemeenschapsgebouwen opvoeren. Als de elektriciteit werkt, dan is deze vaak slechts tot 8 of 9 uur ‘s avonds beschikbaar, waarna de bewoners gaan slapen. Als je zelf nog wat wil lezen, neem dan een kaarsje mee.

Na het ontbijt naar het Taquile, eiland van de breiende mannen

Na een Westers ontbijtje en na afscheid genomen te hebben van je gastgezin, vertrek je de volgende dag rond 8:00 am naar het nabij gelegen eiland Taquile. Taquile is met 5,7 km2 ongeveer tweederde van de afmeting van Amantani en ook op dit eilandje leeft men vooral van landbouw, visvangst en toerisme.

Waar Taquile echter vooral bekend om staat is haar populatie van breiende mannen. Volgens eeuwen oude tradities dragen de mannen op Taquile zelf gebreide mutsen tegen de kou. De kleur en manier van dragen van deze mutsen verteld de vrouwen op het eiland of deze man nog single of al getrouwd is. Voordat de man echter met z´n vriendin mocht trouwen, moest hij eerst een speciale must breien. De vader van de vrouw kon aan de kwaliteit van de gebreide must zien of de man lui of ijverig was. Naar zeggen werden/worden de beste mutsen met zulke fijne steken gebreid, dat je er water mee kunt dragen. Ik heb dat nooit durven proberen, maar als je een traditionele muts in je handen houd, dan voelt deze wel zwaar aan en lijkt er inderdaad weinig tot geen ruimte tussen de steken te zitten. Bedenk ook dat men vroeger geen breinaalden had en men een soort dikke grasstengels (hoe fijner de steken, hoe dunner de stengel) gebruikte om hun indrukwekkende mutsen te maken!

Wandelen naar de toppen van Taquile

De meeste standaard tours naar Taquile leggen aan bij het noorden van het eiland, waarna je langzaam omhoog loopt naar het op een heuvel gelegen centrale plein. Onderweg legt de gids vanalles uit over de bewoners en de omgeving en kun je genieten van een prachtig uitzicht op de landelijke omgeving en het uitgestrekte Titikaka meer, met op de achtergrond de besneeuwde Bergen van de Boliviaanse Andes!

Na deze mooie wandeling lunch je in één van de ‘toeristen restaurantjes’ en dan begint de 2e uitdaging, het afdalen van een trap met ongeveer 500 ongelijke treden in het noord-westen van Taquile Island. Voor wie van een uitdaging houdt kan de tour trouwens ook soms omgekeerd doen, houd er dan wel rekening mee dat het beklimmen van 500 treden op 3800 m hoogte anders is dan op zee-niveau. Voor wie minder goed te been is en/of erg veel last van de hoogte heeft, is het ook mogelijk om deel te nemen aan een tour naar het zuiden van Taquile. Deze kant van het eiland is ook mooi, minder toeristisch en de wandeling is een stuk gemakkelijker.

Ook leuk om te weten over het Titikaka meer

Naast het varen naar de Uros en het ontdekken van het leven op de eilanden Amantani en Taquile, kun je ook je ogen openhouden voor onderstaande wanneer je bij het Titikaka Meer bent: De reuzen kikkers en de twee gigantische boten Yavari en Yapura.

De reuzen kikkers bij het Titikaka Meer

Deze reuzen kikkers die tot meer dan een kilo zwaar kunnen worden zijn de grootste kikkers ter wereld en worden helaas met uitsterven bedreigd. Ze werden vooral bekend na een expeditie van Jacques Cousteau in 1970. Hij ontdekte o.a. dat deze kikkers slecht heel kleine longen hebben. Ze halen hun zuurstof op deze grote hoogte dan ook vooral uit het water met hun huid, dat hun lichaam overvloedig en met grote flappen bedekt.

Yavari en Yapura, twee gigantische schepen

De Yavari en Yapura zijn twee stalen boten van ongeveer 30 m lang die in 1862 in Londen gebouwd werden en daarna in ongeveer 2766 stukjes, in 6 jaar tijd naar het Titikaka Meer werden gebracht. Gedurende het laatste stuk, van de Stille Oceaan naar het Titikaka Meer, werden ‘de boten’ eerst 65 km per trein en daarna 350 km per muilezels vervoerd! Naar zeggen kun je, als je de route terug zou volgen, onderweg nog steeds achtergelaten onderdelen vinden. Ze waren ontworpen als ‘oorlogsschepen’ maar hebben eigelijk alleen dienst gedaan als vracht en passagiersschepen, terwijl de Yapura (nu BAP Puno) dienst doet als ziekenhuis-boot.

→ Bekijk hier al onze Peru artikelen